26 czerwca 1295 roku w Gnieźnie Przemysł II został koronowany przez arcybiskupa Jakuba Świnkę na króla Polski. 8 lutego 1296 roku - zamordowany, podczas próby porwania dokonanej z polecenia margrabiów brandenburskich (współpracowały z nimi prawdopodobnie wielkopolskie rody Nałęczów i Zarembów).

Rozsądny, odważny, dojrzały

"By wskutek zabójstwa króla Przemysła Królestwo Polskie nie uległo przypadkiem podziałowi, nie uwikłało się w wojny i nie naraziło na rabunki i grabieże ze strony sąsiednich książąt i władców, prałaci i panowie Królestwa Polskiego i księstwa pomorskiego na generalnym zjeździe odbytym w dniu św. Wojciecha w Poznaniu uznali za swoje pierwsze i najważniejsze zadanie wybór na króla jakiegoś rozsądnego, odważnego i dojrzałego księcia (...) - pisał Jan Długosz w "Rocznikach".

Zjazd panów i szlachty w Poznaniu 23 kwietnia 1296 roku nie jest nigdzie odnotowany, ale wybór i powołanie Łokietka na władcę Wielkopolski i Pomorza został potwierdzony w zeznaniu Jana, biskupa poznańskiego. Gdzie zatem spotkali się ci, którym zależało na losie Królestwa Polskiego? Zapewne w zamku, wybudowanym (najpewniej) przez Przemysła II na Górze Przemysła, a zrekonstruowanym w wątpliwej mocno formie w ostatnich latach.

Nic więcej o spotkaniu nie wiemy. Możemy przypuszczać, że po wyborze wszyscy zasiedli do uczty, która trwała długo w noc...

Ryksa - za młoda

Przemysł nie zostawił żadnego męskiego spadkobiercy, tylko kilkuletnią córkę Ryksę. "I choć niektórzy dowodzili, że będzie rzeczą niegodziwą i niesprawiedliwą pozbawienie córki króla Przemysła królestwa (...), to jednak do odstąpienia od powziętej decyzji skłoniła ich groza niebezpieczeństwa, na które obawiali się narazić Królestwo Polskie, gdyby nie wybrali człowieka o wypróbowanym charakterze ( .)" - kontynuował swoje sprawozdanie Długosz. "Po rozważeniu zatem wszystkich głosów i głębokiej naradzie, za zgodą wszystkich wybrano, przyjęto i mianowano królem i panem Polski księcia kujawskiego Władysława zwanego Łokietkiem".

Po wyborze na króla polskiego Łokietek przybył ze swych posiadłości z Kujaw do Wielkopolski po Wielkanocy i zamieszkawszy w Poznaniu (na zamku), "to bowiem miasto uchodziło wtedy za znaczniejsze", spędził w nim całe lato. Potem udał się do Kalisza i na Pomorze. Koronacja Łokietka na króla Polski odbyła się dopiero w roku 1320.

Daina Kolbuszewska