Jak podaje definicja encyklopedyczna, przewodnik turystyczny to osoba oprowadzająca zwiedzających po określonym obszarze: górskim, miejskim bądź terenowym (konkretnym regionie, szlaku, itd.). Nas interesuje typ drugi, związany stricte z wycieczkami w obrębie metropolii.

Zaczęło się od Mottego

Na początek sięgnijmy do "korzeni" oprowadzania po grodzie Przemysła. W jednej z kamieniczek usytuowanych wokół placu Kolegiackiego w XIX w. mieszkał Marceli Motty - nauczyciel, społecznik, pisarz. Zasłynął on jako autor pierwszych przewodników po Poznaniu. Jego Przechadzki po mieście oraz Listy Wojtusia z Zawad umożliwiają swoistą podróż w przeszłość, pełną wnikliwych opisów ówczesnych poznańskich fyrtli. Publikacje pełne są subiektywnych uwag autora, dotyczących codziennego życia pod zaborem pruskim. Zaangażowanie, z jakim Marceli Motty opisywał miejskie realia swej epoki zaowocowało między innymi tym, że został obrany patronem poznańskiego Koła Przewodników Miejskich PTTK.

Kolejną postacią, niezwykle zasłużoną dla promowania nadwarciańskiej metropolii, był Cyryl Ratajski - prezydent okresu międzywojnia, zagorzały turysta i krajoznawca. W roku 1914, jako wiceprezes Towarzystwa Krajoznawczego, utworzył w nim sekcję Miłośników Miasta Poznania. Osiem lat później przekształcono ją w Towarzystwo Miłośników Miasta Poznania, funkcjonujące do dziś.

Poznań można poznać dzięki licznym folderom, katalogom czy albumom, ale chcąc pogłębić wiedzę o mieście i jego zabytkach, najlepiej skontaktować się bezpośrednio z "żywym oprowadzaczem". Wszak można go wypytać niemal o wszystko. Właśnie owa dyspozycyjność oraz otwartość na dzielenie się wiedzą czyni go bardziej atrakcyjnym, niż niejedna publikacja.

Kto może zostać "oprowadzaczem"?

Do roku 2013 kandydaci na miejskich przewodników turystycznych zobowiązani byli do odbycia specjalistycznego kursu oraz zdania trzyetapowego egzaminu państwowego. Podczas tych zmagań należało wykazać się obszerną wiedzą, znajomością rozplanowania miasta i jego zabytków oraz udowodnić swoje umiejętności animatorskie w pracy z grupą potencjalnych turystów (którymi podczas egzaminu byli członkowie komisji oraz pozostali zdający). Część praktyczna dzieliła się dodatkowo na zwiedzanie piesze oraz autokarowe. To ostatnie wymagało podzielnej uwagi, gdyż oprócz omawiania mijanych po drodze obiektów, trzeba było też pilotować kierowcę. Pozytywny wynik końcowy oznaczał otrzymanie upragnionej legitymacji. Po deregulacji miejskim przewodnikiem turystycznym może zostać teoretycznie każdy. Jednak tym, co wyróżnia prawdziwych fachowców w tej dziedzinie, jest pasja i nieustanne samodoskonalenie się.

Krótka charakterystyka przewodnika

Po Poznaniu oprowadzają osoby w różnym wieku, wywodzące się z rozmaitych środowisk, będące przedstawicielami wielu profesji: pracownicy naukowi, muzealnicy, nauczyciele, ekonomiści, historycy sztuki, teologowie, lekarze, bibliotekarze, studenci, emeryci. Niektórzy ukończyli Wydział Turystyki i Rekreacji, choć zdarzają się też absolwenci kierunków artystycznych (np. Akademii Sztuk Pięknych). Są wśród nich rodowici poznaniacy, potomkowie Bambrów lub tzw. poznaniacy z wyboru. Przewodnictwo jest ich zajęciem głównym bądź dodatkowym.

Dobrego przewodnika miejskiego można poznać po zaangażowaniu, z jakim wykonuje swoją pracę. Nieustannie doskonali swój warsztat, podnosi kwalifikacje, interesuje się miastem i jego spuścizną. Przewodnicy czynni zawodowo zazwyczaj się znają (choćby z widzenia). Wbrew pozorom, nie stanowią niezdrowej konkurencji, lecz przeciwnie: wspierają się i wymieniają doświadczeniami. Poza tym informują się wzajemnie o utrudnieniach, takich jak ślub w katedrze, zamknięcie ulicy, "korki". Organizują spotkania, na które zapraszają specjalistów z różnorodnych dziedzin. Wspólnie chodzą na wystawy, prelekcje, imprezy kulturalne. Jako pierwsi odwiedzają nowe atrakcje turystyczne, by tym lepiej móc je później promować. Wreszcie angażują się w polepszanie jakości usług przewodnickich, uczestnicząc w debatach z przedstawicielami władz miejskich, muzeów, placówek kulturalnych i organizacji związanych z turystyką.

Bogata oferta

Chociaż sezon turystyczny nasila się wiosną i latem, w pozostałym okresie też można znaleźć interesujące usługi, dostosowane do wieku danej grupy oraz narodowości (poznańscy przewodnicy oprowadzają m.in. po angielsku, niemiecku, hiszpańsku, włosku, francusku, rosyjsku, a nawet japońsku). Warto przejść się Traktem Królewsko-Cesarskim, specjalnie oznakowanym w przestrzeni miasta, a podczas akcji Poznań za pół ceny udać się na spacer z przewodnikiem, ubranym w strój z danej epoki.

Fachową opiekę przewodnicką zapewni turystom zarówno polskim, jak i zagranicznym Centrum Informacji Turystycznej, mieszczące się w zabytkowej kamieniczce przy Starym Rynku 59/60, City Guide Poznań czy Visit Poznań. Specjalistą od turystyki kulturowej i edukacyjnej jest Biuro Podróży KulTour.pl, które kładzie nacisk na najciekawsze aspekty dziejów Poznania - kolebki Polski. Na otwarte wycieczki tematyczne po mniej znanych zakątkach miasta zaprasza grupa przewodników Po Poznaniu.pl, natomiast Koło Przewodników PTTK im. Marcelego Mottego proponuje przechadzki po mieście osobliwymi szlakami, np. wodociągów, studzienek i fontann. Z kolei członkowie poznańskiego Biura Obsługi Ruchu Turystycznego, zlokalizowanego przy Starym Rynku 90, zachęcają do zwiedzania nie tylko Poznania, ale również Wielkopolski.

Wyjątkowe spacery z przewodnikiem przygotowała zlokalizowana nad Cybiną, w bliskim sąsiedztwie Ostrowa Tumskiego, Brama Poznania ICHOT. Podczas wycieczek uczestnicy za pomocą białej rękawiczki nawiązują bezpośredni kontakt poprzez dotyk z wybranymi zabytkami, wcielają się w historyczne postaci związane z wyspą katedralną lub poznają tajniki pracy artysty i żmudny proces tworzenia wybranych dzieł sztuki.

Atrakcyjną ofertę dla najmłodszych przygotowało Wydawnictwo Miejskie Posnania we współpracy z Miejskim Przedsiębiorstwem Komunikacyjnym. Podczas przejażdżki zabytkową "bimbą" dzieci przypatrują się mijanym po drodze zabytkom, słuchają miejskich legend i historii

Kto zwiedza Poznań?

W roku szkolnym z usług przewodnickich korzystają najczęściej grupy uczniowskie. Standardowa trasa obejmuje zabytki Ostrowa Tumskiego i Starty Rynek wraz z przyległościami albo Dzielnicę Cesarską. Punktem niemal obowiązkowym każdej wycieczki jest pokaz koziołków, trykających się na wieży ratuszowej w samo południe. Kolejną grupą są uczestnicy delegacji, sympozjów i wyjazdów integracyjnych, którzy preferują usługi tematyczne, o luźniejszej formie (np. połączone z degustacją piwa lub rogali świętomarcińskich). Wędrówka z przewodnikiem staje się wówczas przyjemnym wypełnieniem czasu wolnego. Sporym zainteresowaniem zarówno poznaniaków, jak i przyjezdnych, cieszą się otwarte wycieczki weekendowe, w których może uczestniczyć nawet kilkadziesiąt osób! Przechadzki coraz częściej uwzględniają współczesne "atrakcje", np. mural na Śródce.

Typy turystów

Zwiedzających można podzielić w zależności od nastawienia. Niektórzy udział w zwiedzaniu traktują z przymrużeniem oka, a nawet są skłonni z niego zrezygnować (np. na rzecz buszowania po galeriach handlowych). Zdarza się też, iż grupa odmawia wejścia do katedry, chcąc w ten sposób zaoszczędzić na biletach wstępu. Mimo to oczekuje od przewodnika, by omówił wnętrze Złotej Kaplicy stojąc... na zewnątrz.

Kolejną grupą są turyści nadaktywni, którzy zdają się sami wszystko wiedzieć. Przy każdej okazji chwalą się swoją erudycją, choć ich wiedza nie zawsze jest zgodna ze stanem faktycznym. Kiedyś w podziemiach katedry pewna pani, wskazując na relikty fundamentów świątyni romańskiej, wmawiała swym towarzyszom, że to dawne mury Poznania...

Najmilszą grupę stanowią turyści zaangażowani. Z uwagą słuchają wywodów przewodnika, spijając z jego ust niemal każde słowo. Często dopytują o kwestie poboczne lub szczegół, który przykuł ich uwagę. Czynią to jednak w sposób nienachalny.

Nawiązanie kontaktu z grupą i jej aktywizacja to jeden z najbardziej satysfakcjonujących momentów tej pracy. Uznanie, jakie dostrzega się w oczach zwiedzających, jest powodem do dumy i potwierdzeniem dobrze wykonanego zadania.

Warto poznać Poznań w towarzystwie miejskiego przewodnika.

Maja Rausch

• O autorce - poznanianka, absolwentka wydziału Edukacji Artystycznej Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu; studiowała też Historię Sztuki na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Z zamiłowania mediewistka, wielbicielka kultury celtyckiej i twórczości Tove Jansson. Bamberka po kądzieli, bezgranicznie zakochana w morzu. Od 6 lat spełnia się jako przewodnik miejski po Poznaniu.